Obowiązujące w Polsce prawo spadkowe przewiduje instytucję zachowku. Polega ona na tym, że w przypadku, gdy osoba z kręgu najbliższych zostanie celowo pominięta w testamencie, może ona dochodzić części udziału spadkowego, jaki by jej przysługiwał, gdyby doszło do dziedziczenia ustawowego. Taka regulacja chroni interesy osób, które opiekowały się zmarłym przed jego śmiercią. Dzięki temu mogą oni otrzymać znaczne przysporzenie finansowe, które umożliwi im spłatę zaciągniętych zobowiązań, jak również innych celowych wydatków.
Wskazuje się, iż istnieje jedna sytuacja, w której takiej osobie zachowek się nie należy
Spadkodawca może wydziedziczyć w testamencie dowolnego członka swojej rodziny. Obwarowane jest to jednak pewnymi warunkami, na przykład osoba ta postępowała za jego życia w sposób niegodziwy. W przypadku sporu co do tych okoliczności sprawę rozpatruje właściwy miejscowo sąd rejonowy. Takie batalie trwają jednak latami, dlatego zdecydowanie lepiej jest uregulować sytuację prawną na własną rękę – na przykład w formie mediacji lub arbitrażu.
Osoby pominięte w testamencie powinny wiedzieć ile wynosi zachowek. Jak już wspomniano, zależny jest on od wielkości majątku spadkowego. Standardowo wynosi on połowę udziału spadkowego, jaki otrzymałby spadkobierca, gdyby testament nie został sporządzony. Istnieje jednak spore grono podmiotów, które mogą otrzymać sumę o znacznie większej wysokości. Dotyczy to ludzi niepełnosprawnych i trwale niezdolnych do pracy. Także w sytuacji, gdy dana osoba jest nieletnia i nadal pobiera naukę, może liczyć na większe przysporzenie.
Jest ono równe dwóm trzecim udziału spadkowego
Jedynie osoby wydziedziczone nie są w stanie w jakikolwiek sposób wyegzekwować zachowku. Wskazuje się jednak, że podstawy takiego wydziedziczenia mogą być z powodzeniem kwestionowane na drodze sądowej. W takim przypadku konieczne jest jednak wytoczenie powództwa o odpowiedniej treści, co napotyka na znaczne trudności – szczególnie wtedy, gdy pominięty spadkobierca nie jest osobą zamożną i nie jest w stanie samodzielnie ponieść kosztów zastępstwa adwokackiego.
Uprawnieni do zachowku mogą go dochodzić od spadkobierców na wiele różnych sposobów. W pierwszej kolejności niezbędne jest skorzystanie z jednej z polubownych metod rozwiązania sporu. W wielu sytuacjach w zupełności wystarczające jest wykonanie jednego telefonu i poinformowanie spadkobierców o swoich prawach. Czasem jednak zdarzają się przypadki sporne, gdzie niezbędne jest uzyskanie sądowego rozstrzygnięcia. Pierwsza droga polega na wytoczeniu powództwa o zachowek. Jest ono całkowicie niezależne od sprawy spadkowej.
Jeżeli sąd przyzna rację uprawnionemu do takiego przysporzenia, zostanie mu w wyroku przyznany bezpośrednio jeden z przedmiotów majątkowych, które wchodzą w skład spadku. Jego wartość nie powinna być jednak mniejsza niż kwota, która mu się należy w myśl przepisów prawa. Możliwe jest także skorzystanie z innej możliwości – w ramach toczącej się sprawy spadkowej podnosi się na piśmie odpowiedni zarzut. Jednak w tej sytuacji niezbędne jest ścisłe udokumentowanie pokrewieństwa ze spadkodawcą – na przykład poprzez przedstawienie oryginalnych odpisów aktu urodzenia.
Jeżeli danej osobie zachowek nie zostanie przyznany, ma ona możliwość skorzystania z drogi odwoławczej. Wówczas od wydanego przez sąd rejonowy postanowienia należy wnieść apelację. Jest to relatywnie skomplikowane pismo procesowe, w którym trzeba podnieść odpowiednie zarzuty. Niezwykle ciężko jest opracować sensowną apelację na własną rękę, dlatego zdecydowanie lepiej jest zaangażować na tym etapie sprawy prawnika.
Taki specjalista z powodzeniem znajdzie w aktach wszelkie uchybienia, jakich dopuścił się skład orzekający. Zostaną one poddane pod rozwagę sądu drugiej instancji. Jeżeli uzna on, że racja stoi po stronie uprawnionego do zachowku, zmieni on wyrok na korzystny dla tej osoby. W przeciwnym wypadku wyrok jest prawomocny, przez co nie będzie możliwe dalsze dochodzenie spornej należności spadkowej.
